Dyfodol ysgol Gymraeg newydd y Wladfa yn y fantol

Erthygl gan Jeremy Wood (English version posted soon/Versión castellano publicado en breve)

Er ymdrechion di-flino cymuned y Wladfa yn Nhrevelin ac Esquel, mae’r ysgol Gymraeg newydd bydd yn darparu addysg cyfrwng Cymraeg llawn amser i blant 3 i 11 oed wedi peidio ag agor ar amser oherwydd diffyg  cydweithrediad gan y llywodraeth, chwyddiant a phroblemau gydag arolygwyr.

Dechreuodd Ysgol Gymraeg yr Andes yn y tŷ Capel, drws nesaf i Gapel Bethel, Trevelin, ac erbyn hyn, mae ganddi enw da fel canolfan sydd wedi bod yn darparu addysg o’r radd flaenaf i ddwy genhedlaeth, ac yn wir wedi meithrin dau enillydd cystadleuaeth Dysgwr y Flwyddyn.

Tan yn ddiweddar buasai plant, yn ogystal ag oedolion, yn mynychu  gwersi Cymraeg yn Ysgol Gymraeg yr Andes yn ychwanegol i’w haddysg mewn ysgolion lleol eraill. Daeth addysg Gymraeg swyddogol i ben dros ganrif yn ôl yn y Wladfa ac fellycanolfan i ddysgu´r iaith yn unig oedd Ysgol Gymraeg yr Andes.
Yn 2014, ffurfiwyd pwyllgor gan gymunedau Cymraeg yr Andes yn Esquel a Threvelin i bennu  blaenoriaethau dathlaidau 150 mlwyddiant y Wladfa Gymreig ym Mhatagonia.  Cytunwyd yn ddieithriad ar godi ysgol feithrin ac ysgol gynradd newydd yn Nhrevelin i ddarparu cartref llawn amser i hybu´r iaith Gymraeg yn yr Andes, ac felly sefydlwyd Ysgol y Cwm.

Cafwyd addewidion o gyfraniadau ariannol sylweddol gan lywodraeth rhanbarthol yma yn yr Ariannin at gost yr adeilad yn ogystal â thalu cyflogau´r athrawon ar yr amod y buasai´r ysgol yn dilyn cwricwlwm cenedlaethol yr Ariannin. Penderfynwyd felly, er mwn manteisio ar gefnogaeth y llywodraeth, i´r ysgol newydd fod yn un hollol ddwy-ieithog, gan ddysgu drwy gyfrwng y Gymraeg a´r Sbaeneg. Cefnogwyd y cynllun gant y cant gan y cymunedau lleol. Rhoddwyd y tir ar gyfer yr adeilad newydd gan Gymdeithas Gymraeg Trevelin, gweithiodd y pensaer yn gwbl ddi-dal, talwyd am gyflog athro o Gymru gan berson lleol a chafodd lety am flwyddyn gan un arall.

Roedd dyfodol yr iaith Gymraeg yn y Wladfa´n edrych yn ddisglair.
Yn anffodus, derbyniwyd dim ond traean o´r arian ag addawyd gan y llywodraeth rhanbarthol, ac  hynny wedi oedi sylweddol. Yn dilyn etholiadau 2015, cafwyd gweinidogion llywodraethol newydd nad oeddent eisiau talu dyledion y swyddogion cynt. Ar ben hynny oll mae chwyddiant anferthol wedi codi costau adeiladu tua 35%. Erbyn hyn, mae cyrraedd costau cwblhahu´r gwaith ymhell y tu hwnt i gymuned Trevelin.

Er hynny, nid yw´r gymuned  wedi rhoi´r ffidil yn y to. Gwerthwyd plotiau o dir, casglwyd rhoddion ariannol o bedwar ban byd, cafwyd cyfraniad sylweddol gan yr awdur John Gower a roddodd holl elw ie lyfr Gwalia Patagonia i´r ysgol, a llwyddwyd i godi digon o arian i adeiladu rhan gyntaf yr ysgol newydd sef pedwar dosbarth.

Ond unwaith eto, oherwydd oedi pellach gyda thaliadau´r llywodraeth, nid oedd digon o gyllid i ariannu hyd yn oed cymalau cyntaf adeiladu´r ysgol.
Parhau wnaeth y gymuned a chyhoeddwyd y bysai´r ysgol newydd yn agor i blant 3, 4 a 5 oed ar ddiwrnod cyntaf y flwyddyn addysgiadol, sef Mawrth y cyntaf 2016. Cofrestrodd dros 50 teulu, sy´n dangos y parch at yr iaith yn yr ardal.

Yn anffodus, yn dilyn arolwg gan y llywodraeth, mynnwyd bod system wresogi´n cael ei gosod cyn i´r ysgol agor, a hithau´n ganol haf yma. Golyga hyn gost ychwanegol o £17,000 ac yn waeth na hynny, rhieni yn danfon eu plant at ysgolion eraill (dros dro gobeithio) oherwydd ei fod yn orfodol danfon plentyn i´r ysgol ar ddechrau´r tymor pan yn 5 oed.

Agorwyd yr ysgol ddydd Mercher y nawfed o Fawrth. Dwy ystafell ddosbarth, 31 o blant, dim system wresogi, ond fe agorwyd yr ysgol.
Felly mae gan y gymuned rhyw fath o ysgol newydd. Mae´r gefnogaeth gan rieni´n anhygoel, gyda phawb yn awyddus i roi addysg yn seiliedig ar werthoedd a thraddodiadau Cymreig i´w plant, a chriw o athrawon ifanc, brwdfrydig sydd wedi ymroi yn llwyr i´w gwaith.

Mae angen £20,000 ar frys i osod y system wresogi newydd a chwblhau gwelliannau eraill er mwyn cael sel bendith arolygwyr y llywodraeth.  Bydd modd wedyn bwrw mlaen a chwblhau´r ddwy ystafell ddosbarth nesaf ar gyfer disgyblion oed 6 a 7 (yn ogystal â bod yn leoliad ar gyfer gwersi oedolion a dosbarthiadau dawns) sydd wedi eu codi ond heb eu gorffen eto. Caiff pedair ystafell ychwanegol a neuadd eu codi pan fydd yr ysgol wedi derbyn cyllid pellach gan y llywodraeth ac hefyd elw o werthu tir y Gymdeithas Gymraeg.
Wedi gweithio´n ddi-flino i godi´r arian drwy werthu tir, mae´r gymuned leol nawr yn estyn llaw at y gmuned ryngwladol i helpu i godi gweddill yr arian sydd ei angen er mwyn agor yr ysgol. Bydd pob cyfraniad, mawr a bach, yn werthfawr. Mae´r ysgol yn chwilio am unigolion neu gwmnïau i noddi dosbarthiadau, costau cysylltu â´r we, y neuadd chwaraeon a llawer mwy.

Bysai´r ysgol hefyd yn gwerthfawrogi petasech yn ymuno â´r criw cynyddol sy´n noddi´r ysgol yn fisol. Bydd noddwyr yn derbyn holl newyddion yr ysgol am ddatblygiadau a gweithgareddau ac wrth gwrs bydd bob tro croeso cynnes i chi ymweld â ni!

Os hoffech gyfrannu, mae manylion cyfrif banc yr ysgol ar gael ar y wefan sef ysgolycwm.com .
​
Dywedodd Margarita Green, ysgrifennydd yr ysgol, “Rydyn ni bron iawn a gwireddu´r freuddwyd a fydd yn sicrhau dyfodol yr iaith Gymraeg yn yr Andes ym Mhatagonia. Gobeithiwn y gall pobl Cymru´n cefnogi.”